KIDEM TAZMİNATI
İşçi alacaklarının bir kısmı feshe bağlı alacaklar olup diğer kısmı da iş akdinin sonlanmasıyla birlikte talep edilebilecek alacaklardır. Bu yazımızın olan konusu kıdem tazminatı ise feshe bağlı alacaklardandır.
Kıdem tazminatı, “kanunda belirlenen asgari çalışma süresini dolduran işçinin iş sözleşmesinin yine kanunda belirtilen nedenlerden biriyle son bulmasına bağlı olarak, işverence işçiye ya da ölümü halinde mirasçılarına ödenmesi gereken ve kendine özgü niteliği olan paradır” (Topaloğlu ve Camkurt, 2008:42) şeklinde tanımlanabilir.
Daha sade bir tanımla ise; asgari bir çalışma süresini dolduran işçinin, iş sözleşmesinin kanunda sayılan nedenlerden biriyle sonlanması durumunda, çalışmada geçen her tam yıl için işverence 30 günlük ücret (giydirilmiş brüt ücret) tutarında ödenen tazminattır.
Kıdem Tazminatına Hak Kazanmak İçin Gerekli Şartlar
- 4857 Sayılı İş Kanunu Kapsamında işçi olmak,
- İşveren bünyesinde herhangi bir iş yerinde en az 1 yıl ve sürekli çalışmış olmak,
- Belirsiz süreli iş sözleşmesinin İş Kanunu’nda kıdem tazminatına hak kazandıracak hallerden biri ile sona ermesi.
Yukarıda yer alan şartların aynı anda sağlanması gerekmektedir. Kıdem tazminatına hak kazandıracak haller ise yazımız devamında belirtilmiştir.
İşçinin Kıdem Tazminatı Almaya Hak Kazandığı Durumlar
- İş sözleşmesinin işçi tarafından haklı nedenle feshedilmesi,
- Bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla işten ayrılması,
- İşçinin muvazzaf askerlik nedeniyle işten ayrılması,
- Kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile sona erdirmesi,
- İşçinin ölümü sebebiyle iş akdinin son bulması (bu halde tazminat mirasçılara ödenir),
- Sigortalılık süresini (15 yıl) ve prim ödeme gün sayısını (3600) tamamlayarak, yaş koşulu nedeniyle emeklilik hakkını kazanamamış olsa bile kendi istekleri ile işten ayrılmaları.
Sayılan bu hallerde, işçi kıdem tazminatı almaya hak kazanacaktır.
İşçinin Kıdem Tazminatına Hak Kazanamayacağı Durumlar
- İşçinin kendi rızası ile ve ortada haklı bir neden olmadan iş akdini feshetmesi (istifa),
- İşverenin haklı bir nedenle işçinin iş akdini sonlandırması.
Yukarıda belirtilen hallerde işçi kıdem tazminatına hak kazanamayacaktır. İşverenin haklı nedenle fesih hakkı çeşitli olup bu haklar içinde işçinin; iş yerinde suç işlemesi, işverenin güvenini kötüye kullanması, rekabet yasağına uymaması, devamsızlık yapması vb. gibi haller bulunmaktadır.
Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır
Kıdem tazminatı hesabında esas alınacak ücret, işçinin son aldığı giydirilmiş brüt ücretidir. Başka bir söyleyişle kıdem tazminatı hesaplanırken, işçinin fiilen eline geçen ücreti üzerinden değil, yemek, yol, kira, aydınlanma ve yakacak yardımı, ikramiye, servis gibi parayla ölçülebilen değerlerle; sigorta primi, vergi sendika aidatı gibi kesintiler yapılmaksızın belirlenen brüt ücret belirlenerek hesaplanır.
Kıdem Tazminatında Zamanaşımı
Kıdem tazminatı, talep etme konusunda zamanaşımı bulunan bir tazminat türüdür. İşçi, iş akdinin feshinden itibaren 5 yıl içinde kıdem tazminatını işverenden talep etmelidir.
Bu süreden kasıt şudur, işçi belirtilen 5 yıllık süre içinde kıdem tazminatını talep etmediği takdirde kıdem tazminatı elde etme hakkını kaybedecek, mahkemeler zamanaşımı hususunu değerlendirerek işvereni tazminat ödemeye mahkum etmeyecektir.
