SPOR HUKUKUNDA TAHKİM

Tahkim, taraflar arasındaki uyuşmazlığın veya oluşabilecek muhtemel uyuşmazlıkların kamu mahkemelerinde çözümlenmesi yerine, tarafların aralarında kararlaştırarak atayacakları hakem veya mahkeme kanalıyla atanacak hakem nezdinde çözümlenmesidir. Tahkimle birlikte taraflar, aralarındaki uyuşmazlığın çözüm yolunu tahkim sözleşmesine ekleyecekleri klozla belirleyebilecekleri gibi uyuşmazlığı tek hakem veya tahkim kurulu gibi yargı merciince çözümleyerek kamu mahkemelerini uyuşmazlığın çözümünde saf dışı bırakabileceklerdir. Bir uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözülebilmesi için aralarındaki uyuşmazlığın tahkime elverişli olması ve tarafların tahkim yoluna başvurmalarının ortak iradeye dayanması gerekmektedir. Tahkim yolu, her ne kadar kamu yargılamasına alternatif bir yol gibi görünse de bağlayıcılığı ve sonuçları itibariyle mahkeme kararlarına en yakın yöntemdir. Her uyuşmazlığın konusu tahkim yoluna başvuruyu gerektirmez. Ancak spor faaliyetlerindeki uyuşmazlıklar için tahkim yoluyla çözüm mümkündür. Tahkim, ulusal tahkim ve uluslararası tahkim olarak ikiye ayrılmaktadır.

ULUSAL TAHKİM

Ülkemizde spor uyuşmazlıkları tahkim yargılaması için Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu ve Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü bünyesindeki Tahkim Kurulu kurulmuştur. Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu sadece futbola ilişkin uyuşmazlıkları çözerken Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Tahkim Kurulu ise futbol dışındaki spor faaliyetlerine ilişkin uyuşmazlıkları çözümlemektedir. Spora ilişkin uyuşmazlıkların tamamı için tahkim yoluyla çözüm mümkün olup spor federasyonlarının, sporun yönetim ve düzenine ilişkin uyuşmazlıklar zorunlu tahkime tabidir ve bu uyuşmazlıklar için tahkime başvuruda taraflar arasında tahkim sözleşmesine gerek yoktur. Bu hususa dayanak olarak Anayasa madde 59 gereğince spor federasyonlarının spor faaliyetlerinin disiplin ve yönetimine ilişkin uyuşmazlıklarına istinaden yalnızca zorunlu tahkim yoluna başvurabilecekleri ve tahkim kurulunun verdiği kararların kesin olup bu kararlara karşı hiçbir yargı merciine başvurulamayacağı hüküm altına alınmıştır. Zorunlu tahkime tabi olmayan kararlara karşı yargı yolu açıktır.

1.Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu ve Görevleri

5894 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun uyarınca kurulmuş Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu, mecburi tahkim mercii ve en üst kuruldur. Tahkim Kurulu, futbol faaliyetlerinin yürütülmesi esnasında ortaya çıkan ihtilafların ve Türkiye Futbol Federasyonu’nun yetkili organlarının ve kurullarının kararlarına karşı yapılan başvurular hakkında nihai kararlar verme yetkisine sahiptir. Tahkim Kurulu yine diğer kurullar gibi görevini yerine getirirken tarafsız ve bağımsız ve Türkiye Futbol Federasyonu’nun talimatlarına uygun bir şekilde hareket eder ve hiçbir mercii, organ, makam veya kişinin emir, talimat veya tavsiyesine uymadan çalışmalarını hukukun evrensel prensipleri doğrultusunda vicdani kanaatine göre karar verir. Tahkim Kurulu, futbol faaliyetlerinin yönetim ve disiplinine ilişkin düzenlemeleri ve kararlarına karşı başvuruları inceleyerek nihai olarak karara bağlar. Tahkim Kuruluna başvuru süresi, Türkiye Futbol Federasyonu talimatlarına karşı talimatın internet sitesinde yayımı tarihinden ve kararlara karşı kararların tebliğinden itibaren yedi gündür. Başvurular normal şartlarda başvuru sırasına göre incelenirken konusu önem arz eden başvurular öncelikle incelemeye alınabilir. Başvuru dilekçesinde eksikliklerin bulunması halinde başvurana eksikliklerin tamamlanması için beş gün süre verilir. Verilen süre içerisinde eksikliklerin tamamlanmaması halinde başvuru yapılmamış sayılır. Eksikliğin olmadığı başvuru dilekçelerinde gerekli incelemeler yapıldıktan ve bu konudaki tespit tarihinden itibaren yedi gün içerisinde Kurul’a bildirilir. İlk inceleme yapıldıktan sonra başvuru dilekçesi karşı tarafa tebliğ edilir. Tabii Futbol Disiplin Kurulu kararlarına karşı itirazlarda taraf teşekkül ettirmeyebilir. Karşı taraf dilekçenin kendisine tebliğinden itibaren yedi gün içerisinde cevap dilekçesini vermek zorundadır. Tahkim Kurulunun futbol faaliyetlerinin yönetimi ve disiplinine ilişkin uyuşmazlıklarda verdiği kararlar kesindir. Bu konular dışında verdiği kararların tebliğinden itibaren bir ay içerisinde iptal davası açılabilir.

Türkiye Futbol Federasyonu Uyuşmazlık Çözüm Kurulu ve Görevleri

5894 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun ile kurulmuş ve düzenlenmiş olan Türkiye Futbol Federasyonu, yine aynı kanunun 5’inci maddesinde düzenlenmiş ve bünyesinde görev yapan ilk derece hukuk kurullarından Uyuşmazlık Çözüm Kurulu ile futbol federasyonu ile kulüpler, futbolcular, hakemler, teknik direktörler ve antrenörler; kulüpler ile kulüpler, futbolcular, teknik direktör ve antrenörler arasında mevcut veya çıkabilecek uyuşmazlıklar hakkında Futbol Federasyonu Yönetim Kurulu tarafından verilecek kararlar ile Futbol Disiplin Kurulu tarafından verilecek kararlara karşı yapılacak itirazları ilgililerin başvurusu ile inceleyerek karara bağlamakla görevli ve yetkilidir. Başvurular, Uyuşmazlık Çözüm Kurulu’na sunulmak üzere Uyuşmazlık Çözüm Kurulu Koordinatörlüğü’ne verilir. Başvurular gerekli ücretin yatırılmaması halinde incelemeye alınmaz. Başvuru dilekçesinde zorunlu unsurların eksik olması halinde başvuruyu yapana zorunlu unsurların giderilmesi adına yedi günlük süre verilir. Başvuruda bulunanın başvurusundaki zorunlu unsurları tamamlamaması halinde başvuru yapılmamış sayılır. Başvuru dilekçesi tamamlandıktan sonra karşı tarafa tebliğ edilir. Davalı, dilekçenin kendisine tebliğinden itibaren yedi gün içerisinde cevap dilekçesini vermek zorundadır. Davalı tarafın cevap dilekçesinde zorunlu unsurların eksik olması halinde eksiklikleri tamamlaması için yedi günlük süre verilir. Verilen süre içerisinde cevap dilekçesindeki zorunlu unsurları tamamlamayan davalı cevap dilekçesini vermemiş sayılır. Cevap dilekçesindeki zorunlu unsurların tam ve eksiksiz olması halinde dilekçelerin teatisi aşaması sonlanarak dosya Kurul’a gönderilir. Uyuşmazlık Çözüm Kurulu üyeleri görevlerini yaparken tarafsız ve bağımsız ve Türkiye Futbol Federasyonunun talimatlarına uygun bir şekilde hareket eder ve hiçbir mercii, organ, makam veya kişinin emir, talimat ve tavsiyesine uymadan çalışmalarını hukukun evrensel prensipleri doğrultusunda vicdani kanaatine göre karar verir. Türkiye Futbol Federasyonu’nun futbol faaliyetlerinin yönetimi ve disiplinine ilişkin talimatlarına karşı talimatın yayımı tarihinden, ilk derece hukuk kurullarının futbol faaliyetlerinin yönetimi ve disiplinine ilişkin kararlarına karşı ise tebliğden itibaren yedi gün içinde Tahkim Kurulu nezdinde itiraz edilmezse talimat ve kararlar kesinleşir, bu talimat ve kararlara karşı yargı yoluna başvurulamaz. İlk derece hukuk kurullarından Uyuşmazlık Çözüm Kurulu adil ve tarafsız şekilde, tarafların eşitliği ilkesine ve hukuki dinlenilme hakkına uygun olarak ilk derece tahkim yargılamasını yapar.

2.Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Tahkim Kurulu ve Görevleri

Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim kurulu ile futbola ilişkin uyuşmazlıkların çözüm yolu oluşturulurken futbol dışında diğer spor branşlarına ilişkin taraflar arasındaki ihtilafın çözüm yolu olarak Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü bünyesinde Tahkim Kurulu kurulmuştur. Tahkim Kurulunun amacı, spor federasyonlarının iş ve işleyişleri ile ilgili olarak federasyon ile kulüpler, sporcular, hakemler, teknik direktör ve antrenörler, kulüpler ile teknik direktörler, antrenörler ve sporcular; kulüpler ile kulüpler arasında oluşan uyuşmazlıklar hakkında federasyon yönetim kurulunca verilecek kararlar ile disiplin veya ceza kurulu kararlarını tarafların başvurusu üzerine inceleyip kesin olarak karara bağlamaktır. Tahkim Kurulu üyeleri görevlerini icra ederken bağımsızdır. Spor federasyonların kurul ve organlarının disiplin ve yönetim kararlarına karşı sadece zorunlu tahkim yoluna gidilebilir. Tahkim Kurulunun kararları kesin olup bu kararlara karşı kanun yoluna başvurulamaz. Bu kararların hukuka aykırılığı iddiasıyla iptal, tazminat veya tespit davası açılamaz. Tahkim yargılamasına; kulüp, sporcu, teknik direktör, sağlık personeli, menajer ve maç organizatörü gibi sporla ilgili kişilerin kendi aralarında yapmış oldukları sözleşmelerden doğan uyuşmazlıkların çözümü girmez. Kurulun görev alanına giren uyuşmazlıklar için başvuru, uyuşmazlığın tarafları ya da yetkili kılınan idareciler tarafından Tahkim Kurulu Başkanlığına yazılı bir dilekçeyle yapılır. Tahkim Kurluna başvuru süresi, federasyon yönetim kurulu kararı ile disiplin veya ceza kurulu kararın yazılı bildiriminden itibaren on gündür. Tahkim Kuruluna başvuru veya itiraz, başvurunun konusunun icra ve infazını durdurmaz. Ancak başvuru ilgilisinin Tahkim Kurulundan talepte bulunması halinde başvuru veya itiraz konusu kararın hukuka aykırılık unsurunun bulunması halinde icra veya infazın durdurulmasına karar verebilir. Tahkim Kurlu, başvuru dilekçelerine zorunlu haller dışında spor faaliyetlerine ilişkin uyuşmazlıklarda en geç on iş günü, diğer hususlarda ise en geç üç ay içerisinde kararını verir. Başvurunun tarafları, Tahkim Kurulunun verdiği kararın kendilerine tebliğinden itibaren on gün içinde Kurula karar düzeltme talebinde bulunabilirler. Tahkim Kurulu tarafından spor federasyonlarının spor faaliyetlerine ilişkin olarak yönetim ve disiplin kararları kesindir ve bu kararlara karşı hiçbir yargı merciine başvurulamaz.

ULUSLARARASI TAHİM

Spor faaliyetlerinin her geçen gün büyümesi, geniş kitlelere ulaşması sporun profesyonel düzeye ulaşması ile birlikte ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözümü ve denetimi adına sadece bu alanla ilgilenecek ve süreci hızlandıracak bir yargılamaya ihtiyaç duyulmuştur. Özellikle uluslararası alandaki spor faaliyetleri uyuşmazlıklarının çözümü için bağlayıcı nitelikte karar verecek otoritenin bulunmaması nedenliyle Spor Tahkim Mahkemesi, Uluslararası Olimpiyat Kurulu tarafından kurulmuştur. Spor Tahkim Mahkemesinin kuruluşundaki en önemli etken, yavaş ilerleyen ve spor hukukuna dair uzman bilgisi olmayan kamu yargılamasına takılı kalmadan bağımsız ve tarafsız yargı mercii konumuna gelmesidir.

Spor Tahkim Mahkemesi (CAS)

Spor Tahkim Mahkemesi, spora ilişkin uyuşmazlıkların çözümü için alanında yetkin kişilerce, hızlı, tarafsız, bağımsız ve uluslararası nitelikte yargılama yolunun ihtiyacı sebebiyle 1984 yılında İsviçre’nin Lozan kentinde kurulmuştur. Ayrıca New York ve Sydney’de temsilcilikleri bulunmaktadır. Bu temsilcilikler Spor Tahkim Mahkemesi’ne bağlı olarak çalışmakta özellikle dopinge, sporun tüm uyuşmazlıklarına ve her türlü usule ilişkin işlemleri yapmaktadır. Spor Tahkim Mahkemesinin görevleri şunlardır; spora ilişkin uyuşmazlıkları ilk ve tek yetkili mercii olarak karara bağlamak, spor federasyonları tarafından verilen disiplin cezası kararlarını temyiz mercii olarak incelemek, uyuşmazlıkları arabuluculuk usulü çerçevesinde barışçıl yöntemlerle çözümlemek, spora ilişkin hukuki konularda görüş bildirmek, milletlerarası olimpiyat şampiyonaları ve olimpiyat oyunları sırasında meydana gelebilecek uyuşmazlıkları kısa sürede çözümlemektir. Spor Tahkim Mahkemesinin yapısı iki derecelidir. Bu iki dereceli yapıyı İlk Derece Tahkim Birimi ve Temyiz Tahkim Birimi oluşturur. İlk Derece Tahkim Birimi, ilk derece uyuşmazlıkları çözüme kavuşturmakla görevlidir. İlk Derce Tahkim Birimi’nin spora ilişkin uyuşmazlıkları çözüme kavuşturabilmesi için taraflar, tahkim konusunda bir tahkim şartı belirlemiş olmalı veya tahkim anlaşması yapmış olmalıdır. Ancak, taraflar arasında tahkim anlaşması yok ise ve taraflar arasındaki uyuşmazlık temyiz tahkiminin konusuysa, karara itiraz eden spor kuruluşunun tüzüğünde Spor Tahkim Mahkemesi’nin yargılamasını kabul etmiş olması gereklidir. Temyiz Tahkim Birimi ise spor federasyonları tarafından verilen disiplin kararlarını ve İlk Derece Tahkim Biriminin verdiği kararları temyizen incelemektedir. Spor Tahkim Mahkemesi Tahkim Kuruluna; sporcular, spor kulüpleri, spor federasyonları ve spor kuruluşları, spor organizasyonu gerçekleştiren kişiler, sponsorlar, televizyon şirketleri, spor malzemesi imalatçıları gibi tüm gerçek veya tüzel kişiler başvuruda bulunabilir.  İlk Derece Tahkim Birimine başvurabilmek için taraflar arasında geçerli bir tahkim anlaşmasının olması veya geçerli bir tahkim şartının bulunması gerekmektedir. Bu şartı sağlayan davacı, dilekçesini sunarken başvuru harcını yatırması gerekmektedir. Başvuru harcını yatırmayan davacı, dava dilekçesi vermemiş sayılır. Başvuru harcının yatırılmamasına ek olarak başvuru dilekçesinde bulunması gereken zorunlu unsurların eksikliği halinde de başvurana, zorunlu unsurların eksikliğini tamamlaması için bir kereye mahsus süre verilir. Başvuran, başvuru dilekçesinde zorunlu unsurların eksiğini tamamlamazsa dava dilekçesi verilmemiş sayılır. Aynı şekilde Temyiz Tahkim Birimine başvurmak isteyen taraf başvuru dilekçesini sunmalıdır. Bu başvuru dilekçesini sunarken başvuru harcını yatırması gerekmektedir. Ayrıca başvurudaki zorunlu unsurların eksik olması halinde başvuran, başvuru dilekçesindeki zorunlu unsurların eksikliğini giderebilmesi için süre verilir. Verilen süre içerisinde başvur harcını yatırmayan ve başvuru dilekçesindeki zorunlu unsurların eksikliğini gidermezse dava dilekçesi vermemiş sayılır. Spor Tahkim Mahkemesi bünyesinde tahkim yargılamasına başvurulacak ise iç hukuk kurallarının tüketilmiş olması şartıyla karar tarihi itibariyle 21 gün içerisinde Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü bünyesindeki Tahkim Kurulu ve Türkiye Futbol Federasyonu bünyesindeki Tahkim Kurulu kararlarına karşı Spor Tahkim Mahkemesi’ne itiraz edilebilir. Yapılan tahkim anlaşmasında uygulanacak kurallar tahkim yeri hukukuna göre belirlenir. Kurallar gereği tahkime uygulanacak hukuk, Spor Tahkim Mahkemesinin merkezi Lozan kenti olduğundan Lex Arbitri kuralına göre İsviçre hukukuna uyulmalıdır. Tahkimi düzenleyen kanunlar, tarafların mutat meskeninin veya yerleşim yerinin İsviçre olmadığı durumlar için Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun ve diğer durumlarda İsviçre Hukuk Muhakemeleri Kanunudur.  Tahkim yargılamasında süreci başlatabilmek için öncelikle yazılı bir başvuruda bulunulması gerekmektedir. Yargılama yazılı ve sözlü aşamalardan oluşur.  Başvuru konusu uyuşmazlığın görülmesinde herhangi bir engel bulunmadığı taktirde dilekçelerin teatisi aşamasına geçilir. Yargılama gizli yürütülür. Uyuşmazlığın taraflarının talebi ile yargılama süreci hızlı yürütülebilir. Yapılan yargılama sonucunda hüküm çoğunluğun kararıyla verilir. Karar yazılı olmalı, tarihi içermeli ve gerekçeli olmalıdır. Alınan kararlar tarafları bağlayıcı ve kesindir. Spor Tahkim Mahkemesi İlk Derece Tahkim Birimi tarafından verilen kararlar Temyiz Tahkim Birimi’nde temyiz edilebilir.

FIFA’da Tahkim

FIFA bünyesinde bulunan Disiplin Kurulu, FIFA düzenlemelerine karşı olası uyuşmazlıkları inceleme ve karar verme yetkisine sahiptir. FIFA bünyesinde bulunan Temyiz Kurulu ise Disiplin Kurulu tarafından verilen kararlara karşı yargılama yapan ikinci derece ve nihai FIFA yargı organıdır. Temyiz Kurulu, kulüpler ile oyuncular arasındaki sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümünde yetkilidir. Disiplin Kurulu tarafından alınan karara saygı duyulmaması ile ilgili kararlar temyize tabi değildir. FIFA Temyiz Kurulu kararlarına karşı Spor Tahkim Mahkemesine itiraz başvurusunda bulunulabilir.

UEFA’da Tahkim

UEFA, FIFA’ya bağlı altı konfederasyondan en büyük olanıdır. UEFA’nın amacı, futbolun Avrupa’daki her türlü faaliyetlerini yürütmek, kulüplerin, oyuncuların, ulusal takımların yardımcısı olmak ve bunları gerçekleştirirken de din, dil, ırk veya cinsiyet ayrımı yapmaksızın görevini yerine getirmektir. UEFA’nın görev alanına giren disiplin işlerini halledebilmesi adına Kontrol ve Disiplin Kurulu kurulmuştur. Bu Kurulun kararları UEFA Tahkim Kurulunda incelenir. Bu Kurul UEFA’nın zorunlu tahkim organıdır. UEFA Tahkim Kurulu yalnızca UEFA Kontrol ve Disiplin Kurulu kararlarına karşı itiraz merciidir.

Ad Hoc Spor Tahkimi

Taraflar aralarındaki uyuşmazlığın çözümü için tahkim yargılamasına başvuracaklarını belirtmişse ve bu aralarındaki uyuşmazlık tahkim kurumu önünde yönetilmiyorsa bu kurum ad hoc tahkim yargılamasıdır. Ad Hoc tahkim, tarafsız, bağımsız, kendine münhasır bir yargılama türü olduğundan milli veya milletlerarası vasıf taşıyan bir tahkim kurumu değildir. Spora ilişkin uyuşmazlıklar Ad Hoc tahkim yargılamasına elverişlidir. Ancak sporun yönetim ve disiplinine ilişkin uyuşmazlıklar zorunlu tahkimi gerektirir. Zorunlu tahkim yargılamasının öngörüldüğü durumlar kurumsal nitelik taşımakla birlikte Ad Hoc tahkim yargılaması kurumsal nitelik taşımamaktadır. Dolayısıyla sporun denetim ve yönetimine ilişkin uyuşmazlıklarda Ad Hoc tahkim yargılaması yapılamaz. Futbolun yönetim ve disiplinine ilişkin uyuşmazlıklar Türkiye Futbol Federasyonu bünyesindeki Tahkim Kurulu nezdinde çözümlenirken diğer spor branşlarının yönetim ve disiplinine ilişkin uyuşmazlıklar Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü bünyesindeki Tahkim Kurulu nezdinde çözüme kavuşturulur. Ancak her türlü spor branşlarındaki spor sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar için zorunlu tahkim öngörülmemiştir. İşte spor sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklarda Olimpiyat oyunları için bulunan sporcu ve başkaca gerçek kişiler veya Uluslararası federasyonlar veya komiteler gibi tüzel kişiler Ad Hoc tahkim yargılamasına başvurabilirler. Spor Tahkim Mahkemesi Ad Hoc Dairesi, genellikle Olimpiyat oyunları sırasında yirmi dört saat içerisinde etkin ve tarafsız bir şekilde spora ilişkin uyuşmazlıkların çözümünde geçici olarak görev almaktadır. Ad Hoc Tahkim yargılaması sonucunda verilen kararlar bağlayıcı ve kesin olmakla beraber bu kararlara karşı itiraz edilemez. Ad Hoc Tahkim yargılaması sonucunda alınan kararlar Olimpiyat oyunları esnasında hemen icra edilir ve oyunların sonlanmasıyla etkisini yitirir. Bundan dolayıdır ki Ad Hoc Tahkim yargılaması geçici, etkin ve esnek yapıda görevinin gerekliliğini yerine getirir. Ad Hoc Tahkim Dairesine başvurmak isteyen kişi örneği olan başvuru dilekçesini doldurarak Daireye teslim etmelidir. Başvuru dilekçesi Daireye teslim edilir edilmez Spor Tahkim Mahkemesi kalemi tahkimi başlatır. Ad Hoc Daire Başkanı, üç hakemlik bir kurul oluşturur. Ad Hoc Tahkim yargılamasında taraflar hakem seçemez ve yine Ad Hoc Daire Başkanı tarafından oluşturulan Kurulda tarafların milliyetinden hakemler bulunmaz. Kurul başvurun yapılmasından itibaren yirmi dört saat içinde karar vermekle yükümlüdür. Spor Tahkim Mahkemesi Ad Hoc Daire kararları tebliğ edildikleri andan itibaren nihaidirler ve icra edilirler.  Bazı istisnalar hariç kararlar gizli değildir ve basına duyurulur.