Ayıplı mal kavramı 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 8’inci maddesinde açıklandığı üzere tüketiciye teslimi anında, taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmaması ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan maldır.
- Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda, internet portalında ya da reklam ve ilanlarında yer alan özelliklerinden bir veya birden fazlasını taşımayan
- Satıcı tarafından bildirilen veya teknik düzenlemesinde tespit edilen niteliğe aykırı olan
- Muadili olan malların kullanım amacını karşılamayan
- Tüketicinin makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren mallar da ayıplı olarak kabul edilmektedir.
Türk Borçlar Kanunu MADDE 219-
Satıcı, alıcıya karşı herhangi bir surette bildirdiği niteliklerin satılanda bulunmaması sebebiyle sorumlu olduğu gibi, nitelik veya niteliği etkileyen niceliğine aykırı olan, kullanım amacı bakımından değerini ve alıcının ondan beklediği faydaları ortadan kaldıran veya önemli ölçüde azaltan maddi, hukuki ya da ekonomik ayıpların bulunmasından da sorumlu olur.
Satıcı, bu ayıpların varlığını bilmese bile onlardan sorumludur.
Yani anlaşılacağı üzere ayıp Türk Borçlar Kanununa Göre iki şekilde ortaya çıkmaktadır;
- Alıcıya karşı herhangi bir surette bildirdiği niteliklerin satılanda bulunmaması
- Malın önemli niteliklerinde eksiklik bulunması
Satıcının Ayıptan Sorumluluğu:
Satıcı, malı satış sözleşmesine uygun olarak tüketiciye teslim etmekle yükümlüdür.
Satıcının ayıptan sorumlu tutulabilmesi için ayıbın teslim anında alıcı tarafından fark edilmemesi ve fark edilebilir olmaması gerekmektedir. Ayrıca ayıbın teslim anında mevcut olması veyahut ayıbın teslimden itibaren 6 ay içerisinde ortaya çıkması gerekmektedir.
Malın Ayıplı Olması Durumunda Tüketicinin Seçimlik Hakları:
Malın ayıplı olması ve yukarıdaki şartların gerçekleşmesi durumunda tüketici konumunda bulunan tarafın birtakım seçimlik hakları doğmaktadır.
Burada önemli olan husus tüketici tarafın bu haklardan sadece bir tanesini kullanabilme hakkının olması ve terditli şekilde talepte bulunamayacak olmasıdır.
Tüketicinin seçimlik hakları MADDE 11-
- Malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketici;
- Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme,
- Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme,
- Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme,
- İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme, seçimlik haklarından birini kullanabilir. Satıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür.
- Ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi hakları üretici veya ithalatçıya karşı da kullanılabilir. Bu fıkradaki hakların yerine getirilmesi konusunda satıcı, üretici ve ithalatçı müteselsilen sorumludur. Üretici veya ithalatçı, malın kendisi tarafından piyasaya sürülmesinden sonra ayıbın doğduğunu ispat ettiği takdirde sorumlu tutulmaz.
- Ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesinin satıcı için orantısız güçlükleri beraberinde getirecek olması hâlinde tüketici, sözleşmeden dönme veya ayıp oranında bedelden indirim haklarından birini kullanabilir. Orantısızlığın tayininde malın ayıpsız değeri, ayıbın önemi ve diğer seçimlik haklara başvurmanın tüketici açısından sorun teşkil edip etmeyeceği gibi hususlar dikkate alınır.
- Ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi haklarından birinin seçilmesi durumunda bu talebin satıcıya, üreticiye veya ithalatçıya yöneltilmesinden itibaren azami otuz iş günü, konut ve tatil amaçlı taşınmazlarda ise altmış iş günü içinde yerine getirilmesi zorunludur. Ancak, bu Kanunun 58 inci maddesi uyarınca çıkarılan yönetmelik eki listede yer alan mallara ilişkin, tüketicinin ücretsiz onarım talebi, yönetmelikte belirlenen azami tamir süresi içinde yerine getirilir. Aksi hâlde tüketici diğer seçimlik haklarını kullanmakta serbesttir.
- Tüketicinin sözleşmeden dönme veya ayıp oranında bedelden indirim hakkını seçtiği durumlarda, ödemiş olduğu bedelin tümü veya bedelden yapılan indirim tutarı derhâl tüketiciye iade edilir.
- Seçimlik hakların kullanılması nedeniyle ortaya çıkan tüm masraflar, tüketicinin seçtiği hakkı yerine getiren tarafça karşılanır. Tüketici bu seçimlik haklarından biri ile birlikte 11/1/2011 tarihli ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu hükümleri uyarınca tazminat da talep edebilir.
Tüketici, yukarıdaki seçimlik haklardan birini kullandığını satıcıya bildirmek zorundadır ve satıcı da tüketici hangi seçimlik hakkını kullanmışsa bunu yerine getirmekle yükümlüdür.
Tüketici Kanunu’nda süreyle ilgili bir bilgi verilmemiş olmasına rağmen dürüstlük kuralına aykırı düşmeyecek uygun bir sürede satıcı bildirilmesi gerekmektedir.
Eğer satıcı yerine getirme yükümlülüğü altında olmasına rağmen yükümlülüğünü yerine getirmezse tüketici taraf dava yoluna gitmelidir.
Ayıplı Mal İçin Başvuru Nereye Yapılmalıdır ?
2022 yılı için;
- Değeri 10.280₺ altında olan tüketici uyuşmazlıklarında ilçe tüketici hakem heyeti,
- Değeri 10.280₺ üzerinde ve 15.430₺ altında olan tüketici uyuşmazlıklarında il tüketici hakem heyeti görevlidir.
- Değeri 15.430₺ üzerinde olan tüketici uyuşmazlıklarında tüketici mahkemesi görevlidir ve doğrudan tüketici mahkemelerine başvurulabilir.
Tüketici mahkemesi görev alanına giren tüketici uyuşmazlıklarında ise dava şartı olarak arabuluculuk ön görülmüştür.
Zorunlu arabuluculuk süreci sonunda taraflar anlaşamaz ise dava yoluna gidilebilecektir.
Ayıplı Malda Zamanaşımı Süresi Ne Kadardır ?
- Ayıplı malda açık veya gizli ayıp varsa zaman aşımı süresi teslim tarihinden itibaren 2 yıldır ve bu süre sözleşmeyle uzatılabilir.
- Konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda ayıp halinde 5 yıl
- Bu süreler seçimlik hakların kullanılması bakımındandır
- İkinci el satışlarda ise ayıplı maldan sorumluluk süresi 1 yıldır.
- İkinci el konut veya tatil amaçlı taşınmazlarda bu süre 3 yıldır.
- Ayıptan doğan zararların tazmini bakımından zamanaşımı Borçlar Kanunu genel hükümleri gereği 10 yıldır.
- Ayıp gizlenmiş ya da ağır kusur söz konusu ise zamanaşımı süreleri uygulanmaz.
- Bu süreler seçimlik hakların kullanılması bakımındandır.
Ayıbın İspatı:
İspat yükü MADDE 10-
- Teslim tarihinden itibaren altı ay içinde ortaya çıkan ayıpların, teslim tarihinde var olduğu kabul edilir. Bu durumda malın ayıplı olmadığının ispatı satıcıya aittir. Bu karine, malın veya ayıbın niteliği ile bağdaşmıyor ise uygulanmaz.
- Tüketicinin, sözleşmenin kurulduğu tarihte ayıptan haberdar olduğu veya haberdar olmasının kendisinden beklendiği hâllerde, sözleşmeye aykırılık söz konusu olmaz. Bunların dışındaki ayıplara karşı tüketicinin seçimlik hakları saklıdır.
- Satışa sunulacak ayıplı mal üzerine ya da ambalajına, üretici, ithalatçı veya satıcı tarafından tüketicinin kolaylıkla okuyabileceği şekilde malın ayıbına ilişkin açıklayıcı bilgiyi içeren bir etiket konulur. Bu etiketin tüketiciye verilmesi veya ayıba ilişkin açıklayıcı bilginin tüketiciye verilen fatura, fiş veya satış belgesi üzerinde açıkça gösterilmesi zorunludur.
- Teknik düzenlemesine uygun olmayan ürünler ise hiçbir şekilde piyasaya arz edilemez. Bu ürünlere, Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun ve ilgili diğer mevzuat hükümleri uygulanır
